Từ rượu Tây đến Lương Châu Từ

Văn Học Nghệ Thuật‎ > ‎Văn Thơ & Biên Khảo‎ > ‎2012‎ > ‎

Từ rượu Tây đến Lương Châu Từ

Hàng năm cứ vào mùa Giáng sinh, gia đình nhỏ chúng tôi từ phía đông nước Úc đi về Tây Úc để ăn Tết (Tây) cùng đại gia đình. Chuyến đi năm nay có thêm phần đặc biệt và long trọng là vì có vợ chồng anh chị bà con bên Pháp sang chơi và rồi cùng nhau đi Tây Úc. Quả thật ăn Tết lớn, tiệc tùng linh đình, cao lương mỹ vị và rượu ngon trong khung cảnh đại gia đình vui vầy sum hợp…

Những ngày nghỉ lễ qua mau, cuộc vui chóng tàn, khách và chúng tôi trở về mỗi đàng một ngả, mà lòng còn vuơng vấn nhiều kỷ niệm đẹp. Nhớ đến foie gras nhâm nhi với chai rượu quý sauternes từ bên Tây đem qua – Château d’Yquem, vintage 1994 – tôi vào internet để tìm hiểu thêm… Từ trang đó qua một cái link tôi vào trang của Académie du vin de Bordeaux – Littérature [ADVB], và ngạc nhiên khi tìm thấy một bài thơ Tàu dịch sang tiếng Tây

涼州詞 – 王翰
葡萄美酒夜光杯，
欲飲琵琶馬上催。
醉臥沙場君莫笑，
古來征戰幾人回。

« La chanson de liang zhou »
Wang han

‘Beau vin de raisin dans la coupe de clarté-nocturne,
J’allais en boire, le cistre des cavaliers m’appelle,
Si je tombe ivre sur le sable, ne riez pas de moi!
Depuis le temps combien sont-ils revenus des guerres’
(Poême chinois traduit par François Chen)

Ngẫm nghĩ đôi ba bận, tôi nhận ra đó là tuyệt tác Lương Châu Từ của Vương Hàn thời Thịnh Đường Trung Hoa, lời Hán Việt và bài dịch thơ của ông Lệ Thần Trần Trọng Kim như sau

Lương Châu Từ
Vương Hàn

Bồ đào ⁽¹⁾ mỹ tửu dạ quang bôi, ⁽²⁾Dục ẩm, tì bà mã thượng thôi.
Túy ngọa sa trường ⁽³⁾ quân mạc tiếu,
Cổ lai chinh chiến kỷ nhân hồi.

Bài hát Lương Châu

Rượu nho kèm chén lưu li,
Uống thì trên ngựa tiếng tì dục sôi.
Say nằm bãi cát chớ cuời,
Xưa nay chinh chiến mấy ai đã về.
(Trần Trọng Kim dịch) [ĐTTTK]

Trong trang web này, giữa một rừng tin tức về rượu, văn hóa ẩm thực nổi tiếng và đồ sang trọng (luxury goods) của Pháp, một viên ngọc Đường thi cổ xuất hiện bàn về cách uống rượu của nguời chiến sĩ Trung Hoa xưa (ancient warriors of the Middle-Kingdom). Lâu nay ta nghe nói “Đông phương gặp gỡ Tây phương”, đây mới đúng là “The West meets the East… in style” – Tây phương gặp Đông phương … trong kiểu cách. Đó là một hội ngộ văn hóa và là một ngạc nhiên kỳ thú - a pleasant surprise !

Lương Châu Từ là bài thơ tứ tuyệt cổ nổi tiếng trong nước ta từ lâu vì nó có âm điệu rất hay và tả một tâm tình của người chiến sĩ. Người Việt qua bao nhiêu chiến tranh – nhất là cuộc chiến mấy chục năm trước – dễ thông cảm và sẵn sàng đón nhận bài thơ này. Bây giờ mình ngồi đây, uống chai rượu ngon – thuộc hàng thiên hạ đệ nhất mỹ tửu, one of the bests of its kind – rồi tìm hiểu giá trị văn hóa của rượu, còn người xưa uống rượu tiêu khiển trước khi lên đường thi hành nghĩa vụ hiểm nghèo trong cuộc sống còn. Trong cái cảm hứng đó, tôi dịch bài thơ thành ba dạng sau đây:

Bài ca Lương Châu

Rượu nho Bồ đào trong chén sứ tốt màu ngà, ⁽²⁾Uống gấp rút (vì) tiếng nhạc tì bà thúc giục (ta) trên ngựa lên đường.
(Ta) say nằm trên bãi cát chiến địa, bạn đừng cười,
(Bởi) từ xưa đến nay, trong chiến tranh, có bao người trở về?
(LHP dịch nghĩa)

Bài ca Lương Châu

Rượu ngon trong chén sứ ngà,
Uống nhanh !, tiếng nhạc hối ta lên đường.
Nằm say chiến địa đừng cười !
Từ xưa xuất trận, bao người về đâu ?
(LHP dịch thơ)

A song of Liang Zhou

“Fine grape wine in a fine china bowl,
Drink on soldiers !, the music of peipa hastens men on their horses.
If I am lying drunk on a sand-dune, do not laugh !
Since old time, how many men have come back from wars ?”
(translated by P. Ly)

Từ lâu lắm rồi, rượu và thơ là đôi bạn không thể tách rời của các thi nhân Đông phương lẫn Tây phương và mọi tầng lớp trong nhân gian. Rượu gây nguồn hứng cho thơ và thơ tràn ngập hơi men rượu. Để ngừng bút bằng hai câu thơ có liên hệ giữa rượu và thơ, tôi trích trong bài cải lương Ông lão lái đò của soạn giả Viễn Châu do danh ca Út Trà Ôn trình diễn. Bài hát bình dân năm xưa về một ông lão chèo đò nghèo nàn vất vả mà lạc quan và khinh thường danh lợi, nói lên một triết lý về sự thanh bạch của kẻ nghèo mà biết sống…

“Có tiền mua lấy vài chai rượu,
Rượu uống xong rồi… ta nói thơ…”

Lý Hữu Phước

Sydney, mùng một Tết Ất Dậu (09/02/2005)

Chú thích
⁽¹⁾ Bồ đào	Bồ đào là một loại rượu quý làm bằng nho của Trung Quốc và Cao lương cũng là một loại mỹ tửu làm bằng ngũ cốc, trong khi phần lớn rượu Tàu làm từ gạo như rượu đế của ta và saké của Nhật.
⁽²⁾ dạ quang bôi	Chén (bôi) rượu bằng sứ màu ánh sáng (quang) ban tối (dạ), trắng ngà - giống như màu tả trong câu trong câu ánh trăng trắng ngà, có cây đa to… Translated into fine china, ivory-coloured bowl (rather in French, la coupe de clarté-nocturne) as Chinese in old days drank wine in bowls.
⁽³⁾ sa trường	Bãi cát. Ngày xưa trong các cuộc chiến thường diễn ra trên một mảnh đất trống lớn hai bên dàn quân mà đánh nhau nên sa trường còn có nghĩa là chiến truờng hay chiến địa.
Phụ lục	Sơ lược về Château d’Yquem từ trang [CDYF] & [LVMHF], có đoạn quảng cáo: L'attention et les soins minutieux apportés depuis des siècles sur l’exceptionnel terroir d'Yquem constitué par la famille Lur Saluces, lui ont valu d'obtenir, lors du classement de 1855, le rang unique de Premier cru Supérieur. La naissance du premier des grands vins de Sauternes est toujours le fruit d'exigences extrêmes. La sélection est omniprésente à Yquem, du vignoble au chai, en insistant sur les vendanges particulières réalisées par tris successifs. Les vendangeurs ne doivent prélever sur chaque grappe que les grains attaqués par le Botrytis Cinerea. Ce champignon microscopique enrichit, par une mystérieuse alchimie, les arômes et les saveurs du moût qu’il transforme totalement. Sans botrytis point d'Yquem ! La sélection se poursuit au chai pendant les trois ans que dure l'élevage en barrique neuve de chêne. Au final, le rendement ne sera que d'un verre par pied de vigne. Le nectar produit, les seules années où le travail de l'homme aura réussi à accoucher d’une nature conciliante, se révélera d'une complexité infinie et d'une extraordinaire richesse aromatique. (English version: The infinite care and attention lavished on Château d'Yquem's outstanding terroir, consolidated over the centuries by the Lur Saluces’ family, earned the estate the unique rank of Premier Cru Supérieur in the 1855 classification. Producing wine at the top classified growth in Sauternes is always an extremely demanding proposition. The selection process takes place every step of the way at Yquem, from the vineyard to the cellar. The best example of this is the meticulous way the grapes are harvested, in several waves, selecting only individual grapes (rather than whole bunches) affected by Botrytis cinerea. This microscopic fungus works a marvellous alchemy, adding special aromas and flavours that utterly transform the wine. Without botrytis there can be no Château d'Yquem! This philosophy of extremely careful selection continues in the cellar, where the wine is aged for three years in new oak barrels. In the last analysis, yields amount to just one glass of wine per vine. This infinitely complex, extraordinarily aromatic, nectar can only be made in years when nature cooperates with man.)
Tài liệu tham khảo
[ADVB]	http://www.academie.vins-bordeaux.fr – Académie du vin de Bordeaux
[CDYF]	http://www.yquem.fr/ – Château d’Yquem, Grand vin de Bordeaux
[LVMHF]	http://www.lvmh.fr/ – Le Groupe de Louis Vuitton Moët Hennessy
[ĐTTTK]	Ðường Thi - Trần Trọng Kim – Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin tái bản 1995

www.lasanmossard.org

Mossarien.Mossardian

Tin Trong Tuần

Từ rượu Tây đến Lương Châu Từ